Voedingssupplementen en aanverwante preparaten voor gezondheid en sport
Het NVIC werd in 2024 telefonisch geraadpleegd over 2.208 blootstellingen van mensen aan voedingssupplementen, een toename van 34% ten opzichte van 2023. De meeste blootstellingen betroffen voedingsstoffen (1.671 blootstellingen), zoals vitamine D monopreparaten (827 blootstellingen) en preparaten met meerdere vitamines en/of mineralen (614 blootstellingen). Voor voedingsstoffen werden op www.vergiftigingen.info tevens 2.067 ernstberekeningen uitgevoerd.
Na voedingsstoffen betroffen de meeste telefonische informatieverzoeken rustgevende en/of stemmingsbevorderende supplementen (288 blootstellingen). Hierbij ging het vaak om melatonine (183 blootstellingen).
Het NVIC rapporteert twee keer per jaar aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) over trends in de blootstellingen aan voedingssupplementen en “leefstijl” preparaten voor gezondheid en sport. Vooral in de categorie "leefstijl” preparaten komen producten voor die illegale ingrediënten bevatten. De rapportages aan de NVWA zijn onderdeel van de continue monitoring door het NVIC, om potentieel ondeugdelijke supplementen vroegtijdig te signaleren.
Supplementen kunnen ingrediënten bevatten die uiteenlopen van vitamines, mineralen en aminozuren, tot kruiden, paddenstoelextracten, cafeïne en andere stimulerende stoffen. De aanbieders van deze producten zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van hun producten. Er zijn wettelijke richtlijnen voor de samenstelling van voedingssupplementen en kruidenpreparaten, al is er in Nederland geen registratie vereist en hoeft er voorafgaand aan de marktintroductie geen bewijs voor de veiligheid of effectiviteit van het product geleverd te worden. Bij ondeugdelijke producten ontstaat een gezondheidsrisico voor de consument. Ook komt de samenstelling van supplementen niet altijd overeen met de gegevens op het etiket en zijn er soms niet-vermelde geneesmiddelen of verboden ingrediënten in het supplement aanwezig [Cohen et al., 2021, Biesterbos et al., 2019; Roelen et al., 2016]. Dit kan ertoe leiden dat het betreffende preparaat niet onder de Warenwet valt (zoals voor de meeste supplementen geldt), maar bijvoorbeeld onder de Geneesmiddelenwet of de Opiumwet.
Illegale supplementen uitklapper, klik om te openen
Sommige supplementen bevatten ingrediënten die niet vrij verkocht mogen worden, of zelfs onder de Opiumwet vallen. De gebruiker is hier soms niet van op de hoogte, omdat het ingrediënt niet op de verpakking wordt vermeld, of omdat de gebruiker niet weet dat het een illegale toevoeging betreft. Enkele voorbeelden die in 2024 aan het NVIC werden gemeld:
- Het NVIC werd in 2024 telefonisch geraadpleegd over 3 blootstellingen aan het Indonesische afslanksupplement Sulami. Volgens de verpakking zou Sulami allerlei kruiden bevatten, maar in werkelijkheid bleek hier het verboden middel sibutramine in te zitten [van de Koppel et al., 2023]. Na gebruik van sibutramine zijn ernstige bijwerkingen gerapporteerd, zoals hartproblemen.
- Het NVIC werd in 2024 telefonisch geraadpleegd over 10 blootstellingen aan Droomsap. Droomsap wordt verkocht als een onschuldig slaapmiddel met honing, kruiden en een lage dosis doxylamine. Na gebruik van doxylamine zijn verschillende ongewenste bijwerkingen gerapporteerd. Ook heeft doxylamine een negatieve invloed op de rijvaardigheid. Doxylamine mag alleen worden voorgeschreven door een arts en de aanwezigheid ervan in Droomsap is niet toegestaan.
Stimulerende sport- en afslankmiddelen uitklapper, klik om te openen
- Het aantal telefonisch gemelde blootstellingen aan supplementen met pure cafeïne is afgenomen van 22 in 2023 naar 13 in 2024.
- De inschatting van de ernst van deze vergiftigingen was naar verhouding hoog. Zo werd bij meer dan de helft van de blootstellingen aan pure cafeïne aangeraden de patiënt door een (huisarts) te laten beoordelen of in het ziekenhuis te observeren (7 blootstellingen).
- Stimulerende sport- en afslankmiddelen bevatten doorgaans stoffen die de verbranding verhogen. Dit kunnen zowel legale als illegale stoffen zijn, met een plantaardige of synthetische herkomst.
Pre-workout- en pure cafeïne supplementen worden regelmatig als los poeder verkocht, vaak met een maatschepje erbij. Doseren middels een maatschepje geeft een hoger risico op overdosering, door afmeetfouten. Het NVIC heeft meerdere meldingen ontvangen van patiënten die na dit soort blootstellingen ernstige (hart)klachten ontwikkelden en op de Intensive Care moesten worden opgenomen. Naast afmeetfouten, vergroot de verpakking van sommige stimulerende sport- en afslankmiddelen de kans op een overdosering. Zo wordt cafeïnepoeder vaak in grote potten verkocht. Vermoedelijk wekt het formaat van de verpakking de suggestie dat een hogere dosering cafeïnepoeder kan worden ingenomen dan op de verpakking wordt aanbevolen. Ook bestaan er proefzakjes met pre-workout poeder of vloeibare pre-workout supplementen, die meerdere doseringen per verpakking bevatten. Het komt regelmatig voor dat een gebruiker het proefzakje in 1 keer inneemt, wat kan resulteren in vergiftigingsverschijnselen. Overdosering met stimulerende sport- en afslankmiddelen leidt tot symptomen van overstimulatie, zoals een versnelde hartslag (tachycardie), hartritmestoornissen, hyperventilatie, onrust en angst. Deze symptomen houden soms urenlang aan, waardoor monitoring van de hartfunctie nodig kan zijn. Omdat dit soort supplementen vaak worden ingenomen voorafgaand aan een (intensieve) sportactiviteit, is er een extra risico op het ontstaan van (hart)klachten.
Zuur-base druppels uitklapper, klik om te openen
- Sinds 2013 wordt het NVIC jaarlijks geraadpleegd over weefselschade in de mond, keel en ogen door foutief gebruik van zuur-base druppels.
- Om dergelijke incidenten te voorkomen, hebben fabrikanten de verpakkingen van zuur-base druppels aangepast naar een volgens hen veiligere variant. Toch is het aantal telefonisch gemelde blootstellingen wederom gestegen, van 8 in 2023 naar 11 in 2024. De genomen maatregelen lijken dus onvoldoende effectief te zijn.
