Geneesmiddelen
In 2024 werd het NVIC telefonisch geraadpleegd over 19.966 blootstellingen van mensen aan geneesmiddelen, waarvan 328 blootstellingen aan veterinaire geneesmiddelen (1,6%). Daarnaast werden via de website www.vergiftigingen.info in totaal 77.462 ernstberekeningen uitgevoerd voor blootstellingen van mensen aan geneesmiddelen, waarvan 252 blootstellingen aan veterinaire geneesmiddelen (0,3%).
Overzicht uitklapper, klik om te openen
Top 10 - Telefoon (blootstellingen)
| 2024 | 2023 | 2022 | ||
|---|---|---|---|---|
| 1 | Paracetamol | 2.534 | 2.648 | 2.928 |
| 2 | Ibuprofen | 1.027 | 1.079 | 1.075 |
| 3 | Lorazepam | 905 | 966 | 955 |
| 4 | Quetiapine | 871 | 955 | 1.022 |
| 5 | Oxazepam | 721 | 806 | 869 |
| 6 | Methylfenidaat | 490 | 454 | 451 |
| 7 | Diazepam | 397 | 447 | 436 |
| 8 | Temazepam | 345 | 446 | 555 |
| 9 | Olanzapine | 314 | 317 | 324 |
| 10 | Citalopram | 301 | 298 | 323 |
Top 10 - Website (ernstberekeningen)
| 2024 | 2023 | ||
|---|---|---|---|
| 1 | Paracetamol | 9.377 | 7.848 |
| 2 | Quetiapine | 4.571 | 4.229 |
| 3 | Lorazepam | 3.937 | 3.443 |
| 4 | Ibuprofen | 3.551 | 3.242 |
| 5 | Oxazepam | 2.916 | 2.773 |
| 6 | Methylfenidaat | 2.143 | 1.897 |
| 7 | Diazepam | 1.721 | 1.689 |
| 8 | Olanzapine | 1.672 | 1.555 |
| 9 | Citalopram | 1.624 | 1.411 |
| 10 | Promethazine | 1.446 | 1.026 |
Door een aanpassing op www.vergiftigingen.info is een directe vergelijking met resultaten uit 2022 niet meer relevant.
GLP-1 agonisten uitklapper, klik om te openen
Telefoon (blootstellingen)
| 2024 | 2023 | 2022 | |
|---|---|---|---|
| Semaglutide | 60 | 33 | 20 |
| Liraglutide | 13 | 8 | 6 |
| Dulaglutide | 1 | 0 | 2 |
| Lixisenatide | 1 | 0 | 0 |
- Glucagonachtig peptide-1 (GLP1) agonisten, zoals semaglutide (Ozempic®, Rybelsus®, Wegovy®) en liraglutide (Victoza®, Diavic®, Saxenda®), worden toegepast bij diabetes mellitus type 2 èn sinds een paar jaar ook bij obesitas zonder diabetes [KNMP Kennisbank; Farmacotherapeutisch Kompas]. In 2024 waren er 120.000 mensen die GLP-1 agonisten voorgeschreven kregen, een verdubbeling ten opzichte van 2021 [SFK, 2025].
- Sinds 2022 ziet het NVIC een stijging in het aantal telefonische informatieverzoeken over semaglutide en liraglutide. Informatie over de toxiciteit van deze middelen is nog niet beschikbaar via www.vergiftigingen.info.
- Het aantal blootstellingen waarbij deze middelen zonder voorschrift waren misbruikt om gewicht te verliezen, is ook toegenomen, van respectievelijk 1 en 7 blootstellingen in 2022 en 2023 naar 29 blootstellingen (39%) in 2024. Misbruik werd met name gerapporteerd voor semaglutide, in 2024 werd het slechts 2 maal gemeld voor liraglutide. In 2022 en 2023 betrof respectievelijk 54% en 59% van de blootstellingen een medicatiefout, terwijl dit in 2024 35% was.
GLP-1 agonisten hebben een werking die vergelijkbaar is met glucagonachtig peptide-1. Dit hormoon stimuleert de insulineproductie als de bloedglucosewaarden verhoogd zijn, vermindert de aanmaak van glucagon en vertraagt het legen van de maag. Door de vertraagde maagontlediging, is er langer sprake van een verzadigd gevoel, waardoor gewichtsafname gestimuleerd wordt [Harmans, 2023]. Overdosering met GLP-1 agonisten kan resulteren in buikpijn, misselijkheid en braken. Deze symptomen werden bij 25 van de 29 blootstellingen door misbruik gerapporteerd.
Door de grote media-aandacht, wordt vooral semaglutide (merknaam Ozempic®) misbruikt om gewicht te verliezen. Bij de vraag hoe men het middel had verkregen, werd vaak “via via” of “via internet” geantwoord. In één casus bleek dat een illegaal semaglutidepoeder was besteld, dat door de gebruiker zelf opgelost moest worden voor injectie. Vaak werd een te hoge dosis geïnjecteerd. Bij gebruik volgens voorschrift, wordt met een lage dosis semaglutide begonnen, die later kan worden verhoogd [KNMP Kennisbank; Farmacotherapeutisch Kompas].
Reden van contact met het NVIC uitklapper, klik om te openen
Bij alle telefonische informatievragen die het NVIC ontvangt, wordt geregistreerd of het een accidentele of intentionele ('opzettelijke’) blootstelling was.
- In 2024 was bij 6.064 patiënten sprake van een accidentele blootstelling aan geneesmiddelen; bij bijna de helft (48%) van de patiënten was sprake van een medicatiefout.
- 39% van de accidentele blootstellingen betrof jonge kinderen tot en met 4 jaar. Naast medicatiefouten waren dit vooral blootstellingen door het onderzoekende gedrag van deze jonge kinderen.
- In 2024 was bij 5.882 patiënten sprake van een opzettelijke auto-intoxicatie met geneesmiddelen. Dit kwam vooral voor bij adolescenten (13 tot en met 17 jaar; 19%) en volwassenen (18 tot en met 65 jaar; 76%).
Bij de medicatiefouten viel op dat het aandeel van kwetsbare ouderen groter was. Bij alle blootstellingen aan geneesmiddelen hadden patiënten van 66 tot en met 75 jaar en patiënten vanaf 76 jaar een aandeel van respectievelijk 5% en 6%. Bij medicatiefouten waren deze percentages hoger: 9% van de medicatiefouten ontstond bij patiënten van 66 tot en met 75 jaar en 16% ontstond bij patiënten vanaf 76 jaar. Bij kwetsbare ouderen is vaak sprake van meer complex geneesmiddelengebruik, waardoor fouten makkelijker optreden [Papa-Wouters, 2024; Rietjens et al., 2022]. Mogelijk spelen geneesmiddeltekorten hier ook een rol: wanneer andere doseringssterktes, of zelfs andere middelen, worden uitgeleverd, kan een medicatiefout sneller worden gemaakt [Bos, 2025; KNMP, 2025]. Ouderen hebben vaker last van verminderd zicht en afnemende cognitieve vaardigheden waardoor er een grote kans is op het ontstaan van fouten [Rietjens et al., 2022].
In 2024 nam het aantal blootstellingen aan ADHD medicatie verder toe, van 628 blootstellingen in 2023 tot 734 blootstellingen in 2024. Het merendeel van deze blootstellingen betreft methylfenidaat (490 blootstellingen in 2024). Gemiddeld 32% van de blootstellingen aan alle ADHD-medicatie kwam voor bij adolescenten (13-17 jaar). Net als in het onderzoek dat eerder besproken is [Nugteren-van Lonkhuyzen et al., 2024], betrof ruim de helft van deze blootstellingen aan ADHD medicatie een opzettelijke inname door adolescenten.
Humane blootstellingen aan veterinaire geneesmiddelen uitklapper, klik om te openen
- Blootstellingen van mensen aan veterinaire geneesmiddelen komen slechts incidenteel voor. Via de 24-uurs informatietelefoon werden in 2024 328 blootstellingen aan veterinaire geneesmiddelen gemeld (1,6% van het totaal aantal blootstellingen aan geneesmiddelen). Op www.vergiftigingen.info werd voor 252 blootstellingen aan veterinaire geneesmiddelen (0,3%) een ernstberekening uitgevoerd. Waarschijnlijk is het aantal ernstberekeningen op www.vergiftigingen.info voor veterinaire geneesmiddelen naar verhouding lager dan via de telefoon, omdat niet voor alle veterinaire geneesmiddelen informatie via de website beschikbaar is.
- De meeste blootstellingen betroffen antimicrobiële en antiparasitaire middelen (138 blootstellingen, 42%); fluralaner (19 blootstellingen) en praziquantel (16 blootstellingen) vallen binnen deze productgroep. Vaak werden eigenaren tijdens de behandeling van hun (huis)dieren per ongeluk blootgesteld. Soms werden kinderen blootgesteld, als zij het huisdier kort na behandeling aaiden.
- In 2024 was er bij 56 blootstellingen (17%) aan diergeneesmiddelen sprake van een arbeidsintoxicatie. Met name prikaccidenten met vaccins (21 blootstellingen) en oog- en huidblootstellingen aan pentobarbital (spatincidenten, 16 blootstellingen) werden hierbij gerapporteerd. Bij de blootstellingen aan vaccins werd bij 71% nader onderzoek door een (huis)arts nodig geacht. Bij de blootstellingen aan pentobarbital was in alle gevallen een afwachtend beleid voldoende.
Telefoon (blootstellingen)
| 2024 | 2023 | 2022 | ||
|---|---|---|---|---|
| 1 | Oclacitinib | 24 | 31 | 22 |
| 2 | Pimobendan | 22 | 17 | 13 |
| 3 | Fluralaner | 19 | 11 | 11 |
| 4 | Pentobarbital | 19 | 9 | 17 |
| 5 | Praziquantel | 16 | 17 | 18 |
| 6 | Fenbendazol | 14 | 7 | 11 |
| 7 | Milbemycine | 13 | 11 | 15 |
| 8 | Fenobarbital | 13 | 8 | 9 |
| 9 | Thiamazol | 9 | 6 | 8 |
| 10 | Meloxicam | 6 | 11 | 5 |
Wanneer naar individuele veterinaire geneesmiddelen wordt gekeken, ontving het NVIC de meeste telefonische informatieverzoeken over oclacitinib (24 blootstellingen), een middel tegen jeuk bij honden, en pimobendan (22 blootstellingen), een middel voor de behandeling van onder andere hartfalen bij honden. Bij nader onderzoek naar de toedracht van humane blootstelling aan deze middelen bleek dat er zeer regelmatig sprake was van een medicatieverwisseling: de eigenaren namen per abuis een tablet voor de hond in [Visser et al., 2025]. Dit is eerder ook door andere vergiftigingencentra gerapporteerd [Mason, 2013; Hentschel et al., 2014; Wylie et al., 2019].
Na blootstelling van mensen aan oclacitinib, pimobendan, praziquantel, fluralaner of meloxicam in de periode 2021-2023 werden bij 11% van de patiënten milde symptomen gerapporteerd, zoals misselijkheid, braken, hoofdpijn, palpitaties en oog- of huidirritatie [Visser et al., 2025]. Betere instructies bij het toedienen van veterinaire antiparasitaire middelen, en een duidelijker onderscheid in uiterlijk tussen veterinaire en humane geneesmiddelen, kan mogelijk bijdragen aan minder humane blootstellingen aan veterinaire geneesmiddelen.