Onrust door verontreinigd voedsel
Het NVIC werd in 2024 geraadpleegd over 528 blootstellingen van mensen aan voedsel. Dit is een toename ten opzichte van 2023 (451 blootstellingen). Vergiftigingen van mensen door voedsel betreffen vaak producten die in principe goed eetbaar zijn, maar die bijvoorbeeld verkeerd bereid zijn, of waarvan teveel is gegeten. Ook kan het voorkomen dat voedingsmiddelen tijdens de productie worden besmet met (mogelijk) giftige stoffen. Zo gaf de NVWA in 2024 verschillende veiligheidswaarschuwingen om de consument te waarschuwen voor gecontamineerd voedsel. De toename van het aantal vragen over voedingsmiddelen aan het NVIC in 2024 hangt hiermee samen.
Druiven en spinazie met teveel residu van gewasbeschermingsmiddel uitklapper, klik om te openen
- In 2024 werden veiligheidswaarschuwingen gegeven voor spinazie met een te hoog gehalte acetamiprid, en voor druiven met een te hoog gehalte ethefon [NVWA, 2024; AH, 2024].
- Als reactie hierop werd het NVIC geraadpleegd over 27 blootstellingen van mensen aan verontreinigde spinazie en 33 blootstellingen van mensen aan verontreinigde druiven.
- De vragen betroffen vooral mensen die gegeten hadden van de verontreinigde voedingsmiddelen en daardoor ongerust waren. Sommige patiënten hadden last van maag-darmklachten, zoals misselijkheid, braken, buikpijn en diarree, en vroegen zich af of dat door de verontreiniging kon komen. Op basis van de gemeten gehaltes werd acute toxiciteit echter niet verwacht, de klachten hadden waarschijnlijk een andere oorzaak.
Acetamiprid en ethefon zijn gewasbeschermingsmiddelen die worden gebruikt bij de teelt van groente en fruit. Acetamiprid is een insecticide tegen bijtende en zuigende insecten. Ethefon is een plantengroeiregelaar, die de vruchtrijping bevordert. Deze stoffen zijn toegestaan bij de teelt van deze gewassen, maar er zijn normen voor hoeveel residu er op het uiteindelijke product mag zitten. In de bovenstaande gevallen was deze residu-norm overschreden, waardoor de producten uit de handel zijn genomen. Hoewel er geen acute gezondheidsproblemen werden verwacht, ontstond er toch onrust onder consumenten.
Acetamiprid behoort tot dezelfde groep insecticiden als imidacloprid (neonicotinoïde insecticiden). Imidacloprid wordt vaak gebruikt in antivlooienmiddelen voor huisdieren en in antimierenmiddelen. Neonicotinoïde insecticiden leiden alleen tot ernstige vergiftigingsverschijnselen bij blootstelling aan hoge doses, vaak na een opzettelijke inname. In dergelijke gevallen kunnen onder andere agitatie, een versnelde hartslag (tachycardie), daling van de bloeddruk (hypotensie), coma en ademhalingsdepressie ontstaan [PoisIndex, 2023; NVIC, 2025b].
De meeste patiënten die worden blootgesteld aan de organofosfaat ethefon ontwikkelen geen of slechts lichte vergiftigingsverschijnselen, zoals maag-darmklachten; matige of ernstige symptomen zijn zeldzaam [Trakulsrichai et al., 2023].
Zuurstofontrekkende producten uitklapper, klik om te openen
- Het aantal telefonisch gemelde blootstellingen van mensen aan zuurstofonttrekkende producten met ijzer (“oxygen absorbers”) is sterk toegenomen, van 6 in 2023 naar 28 in 2024.
- In 2024 werden op www.vergiftigingen.info 18 ernstberekeningen uitgevoerd voor blootstellingen van mensen aan zuurstofonttrekkende producten met ijzer. Dit is een verdubbeling ten opzichte van 2023 (9 ernstberekeningen).
- Bij de meeste patiënten werden geen symptomen gerapporteerd. Indien er wel symptomen aanwezig waren, ging het meestal om maag-darmklachten of pijn in de mond en/of keel. Bij 1 patiënt zat er bloed in het braaksel, wat kan wijzen op slijmvliesbeschadiging.
* Door een aanpassing op www.vergiftigingen.info is een directe vergelijking met resultaten uit 2022 niet meer relevant.
Voor het conserveren van voedsel wordt gebruik gemaakt van zuurstofonttrekkende producten, ook wel "oxygen absorbers" genoemd. Bederf van voedingsmiddelen is grotendeels afhankelijk van de aanwezigheid van zuurstof. Veel oxygen absorbers bevatten ijzerpoeder of ijzerzouten, die zuurstof binden en zo de houdbaarheid van voedingsmiddelen verlengen. Omdat oxygen absorbers in dezelfde verpakking als voedingsmiddelen zitten, worden deze soms aangezien voor kruiden of specerijen en met de voeding vermengd. Dit was de oorzaak van tenminste eenderde van de gemelde blootstellingen. IJzerpoeder kan hardnekkig aan de slijmvliezen van mond, slokdarm en maag-darmkanaal kleven en daar irritatie en slijmvliesbeschadiging veroorzaken. Dit kan onder andere resulteren in buikpijn, misselijkheid en braken. Soms is er ook sprake van een verhoogd ijzergehalte in het bloed.
IJzer en andere metalen kunnen ook als metaaldeeltjes in voedingsmiddelen terechtkomen. In veel gevallen gebeurt dit tijdens het productieproces in de fabriek, bijvoorbeeld door een defecte machine. Dit leidt geregeld tot veiligheidswaarschuwingen voor consumenten. In 2024 werd het NVIC telefonisch geraadpleegd over tenminste 8 blootstellingen van mensen aan voedingsmiddelen besmet met metaaldeeltjes. Doorgaans is mechanische schade het grootse gezondheidsrisico bij dit soort blootstellingen.