De kranten staan er vol mee en vele mensen en dieren hebben er last van: de brandharen van de eikenprocessierups!

Ook het NVIC wordt dit jaar veel vaker geraadpleegd over eikenprocessierupsen dan voorgaande jaren (zie figuur 1). De rupsen kunnen met hun brandharen een pseudo-allergische reactie veroorzaken. Niet de lange en goed zichtbare haren van de eikenprocessierups, maar juist de korte brandhaartjes (0,15-0,25 mm lang) vormen het probleem. Deze dringen gemakkelijk de huid binnen. De toxines uit de brandharen worden vervolgens goed geabsorbeerd. Bij mensen is er meestal sprake van huidcontact, met jeukende en soms pijnlijke bultjes tot gevolg. Maar ook oogcontact en inhalatie van de brandhaartjes kan voorkomen. Herhaald contact kan de ernst van de symptomen doen toenemen en wil men zoveel mogelijk vermijden.

Huidcontact
Om de effecten van de brandharen na huidcontact zo veel mogelijk te beperken, kunnen de volgende stappen worden genomen:

1. Niet wrijven of krabben
2. De huid spoelen met veel stromend water
3. De huid drogen met behulp van warme lucht (b.v. met behulp van een föhn. De huid daarbij niet aanraken om zo het afbreken van de resterende haren te voorkomen)
4. De resterende brandharen verwijderen met behulp van plakband of tape.
5. Tegen de jeuk kan de huid gekoeld worden met verkoelende middelen zoals ijs of verkoelende gels

Bij ernstige klachten kan in overleg met een arts ook behandeling met medicatie overwogen worden; zie voor details de NVIC-monografie over rupsen.

Honden
Het overgrote deel van de vragen over de eikenprocessierups aan het NVIC komt van dierenartsen (zie figuur 1). Deze vragen gaan in de meeste gevallen over honden. Honden snuffelen aan de rupsen en/of eten ze op, de blootstellingsroute is dus anders dan we bij mensen doorgaans zien. Het klinisch beeld is daardoor vaak ernstiger. De ingestie en soms (ook) inhalatie van brandharen resulteert vooral in speekselen, zwelling (van met name de tong of keel) en braken, maar ook algemene symptomen als koorts, lethargie, anorexie en ademhalingsmoeilijkheden zijn gerapporteerd. De tong kan zo ernstig zijn aangetast dat er blaren ontstaan waarna soms stukken van de tong afsterven. Binnen 2-3 uur na de blootstelling grondig spoelen van de bek en tong met water kan de ernst van de lokale effecten verminderen.

Figuur 1. Aantal patiënten per maand blootgesteld aan de eikenprocessierups gemeld bij het NVIC.

Föhn
Nu mensen massaal last hebben van de rupsen worden er op sociale media ook tips en remedies gedeeld. Eén voorbeeld van een tip die de ronde doet op Facebook is het gebruik van een föhn bij jeuk om “het giftige eiwit te stollen. Wel net stoppen voor de pijngrens, zodat je geen brandwond overhoudt”. Dit lijkt echter niet zinvol, zeker niet als er al sprake is van jeuk. Wél loopt men bij deze aanpak een (onnodig) risico op het veroorzaken van brandwonden. Dit toont aan dat het toch altijd zaak is om het gezonde verstand te blijven gebruiken en betrouwbare bronnen te raadplegen.

Voor meer informatie over de effecten en behandelmogelijkheden bij blootstelling aan de eikenprocessierups kan ook de NVIC website www.vergiftigingen.info worden geraadpleegd. Gezien het grote aantal intoxicaties bij honden is in de monografie over de eikenprocessierups (Rupsen, motten en vlinders (Europese Lepidoptera)) tevens een veterinair hoofdstuk opgenomen.