Iedere lente en zomer ontvangt het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) vragen over de huideffecten door de reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) (foto 1). Kennis over het mechanisme achter deze toxische reactie kan veel ellende voorkomen. De huideffecten treden alleen op als na contact met het sap van de berenklauw de huid wordt blootgesteld aan zonlicht. Er ontstaat een ontstekingsreactie, met soms zeer grote, pijnlijke brandblaren (foto 2).

Wie worden er blootgesteld?

Van alle informatievragen die het NVIC ontvangt over blootstelling aan de reuzenberenklauw gaat meer dan de helft over volwassenen die tijdens snoeiwerkzaamheden het sap op de huid hebben gekregen. Iets minder dan de helft heeft betrekking op kinderen die spelenderwijs in contact zijn gekomen met de plant.

Hoe ontstaan effecten?

Het sap van de reuzenberenklauw bevat verbindingen met een fototoxische werking: psoralenen. Na contact met het sap in combinatie met blootstelling aan UV-A stralen uit zonlicht of zonnebank treden er effecten op. De eerste effecten worden pas na enkele uren gezien, soms pas na 24-48 uur. Er ontstaat een ontstekingsreactie van de huid, met roodheid, zwelling en grote, pijnlijke brandblaren. In ernstige gevallen kan necrose van de huid optreden of een secundaire wondinfectie ontstaan.

De reuzenberenklauw behoort tot de schermbloemenfamilie. Ook andere soorten binnen deze familie bevatten in meer of mindere mate psoralenen, zoals de gewone berenklauw, fluitekruid, engelwortel, wijnruit, pastinaak, dolle kervel, dille en venkel. Echter, na contact met deze planten is een eventuele huidreactie meestal veel milder dan door de reuzenberenklauw.

Maatregelen en behandeling

Tijdens het snoeien van de reuzenberenklauw moet men goede voorzorgsmaatregelen nemen, zoals het dragen van bedekkende kleding en handschoenen. Kinderen moeten gewaarschuwd worden om niet te spelen met de reuzenberenklauw. Indien iemand toch is blootgesteld aan het sap van de reuzenberenklauw, is het belangrijk om de huid direct goed te wassen met zeep en veel water. Daarna is het raadzaam om gedurende tenminste een week de blootgestelde huid niet aan UV-A straling uit bijvoorbeeld zonlicht of zonnebank bloot te stellen; draag bedekkende kleding en gebruik een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor. Als er huidreacties optreden moeten deze symptomatisch behandeld worden, vergelijkbaar met brandwonden: koelen, topicale wondverzorging en eventueel pijnstilling. Grote blaren kunnen onder steriele omstandigheden worden doorgeprikt door een arts. Nadat de aangedane huid is genezen, kan deze nog lange tijd gevoelig zijn voor zonlicht en kunnen hyperpigmentatie en littekens nog jarenlang zichtbaar blijven.

Foto 1. Reuzenberenklauw (bron: Wikimedia Commons, GerardM)

Foto 2. Brandblaren door psoralenen (bron: McCue. Wilderness Environ Med, 2007)