Voedingssupplementen en aanverwante preparaten voor gezondheid en sport
Voedingssupplementen en aanverwante preparaten voor gezondheid en sport
Het NVIC werd in 2023 telefonisch geraadpleegd over 2.007 blootstellingen van mensen aan voedingssupplementen. De meeste telefonische informatieverzoeken betroffen rustgevende en/of stemmingsbevorderende middelen, zoals melatonine.
Het NVIC rapporteert twee keer per jaar aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) over blootstellingen aan een selectie van voedingssupplementen en aanverwante preparaten voor gezondheid en sport (zoals supplementen met illegale ingrediënten). Deze rapportages zijn onderdeel van de continue monitoring door het NVIC, om potentieel ondeugdelijke supplementen vroegtijdig te signaleren. In 2023 werden in dit rapport 800 blootstellingen aan voedingssupplementen en aanverwante preparaten voor gezondheid en sport in meer detail beschreven.
Supplementen kunnen ingrediënten bevatten die uiteenlopen van vitamines, mineralen en aminozuren tot kruiden, paddenstoelextracten, cafeïne en andere stimulerende stoffen. Er zijn wettelijke richtlijnen voor de samenstelling van voedingssupplementen en kruidenpreparaten, al is er in Nederland geen registratie vereist en hoeft er geen bewijs voor de veiligheid of effectiviteit van het product geleverd te worden. Dit geeft een mogelijk gezondheidsrisico voor de consument. Ook komt de samenstelling van supplementen niet altijd overeen met de gegevens op het etiket en zijn er soms niet-vermelde geneesmiddelen of verboden ingrediënten aanwezig [Venhuis et al., 2009, Roelen et al., 2014; Roelen et al., 2016]. Dit kan ertoe leiden dat het betreffende preparaat niet onder de Warenwet valt (zoals voor de meeste supplementen geldt), maar bijvoorbeeld onder de Geneesmiddelenwet of de Opiumwet.
Stimulerende sport- en afslankmiddelen uitklapper, klik om te openen
- Het aantal telefonisch gemelde blootstellingen aan pre-workout supplementen is toegenomen van 16 in 2022 naar 27 in 2023.
- Na een forse afname in 2020, neemt het aantal telefonisch gemelde blootstellingen aan pure cafeïne supplementen weer jaarlijks toe. In 2023 ging het om 22 blootstellingen.
- In veel gevallen leidde overdosering met stimulerende sport- en afslankmiddelen tot symptomen van overstimulatie, zoals een versnelde hartslag (tachycardie), hartkloppingen, hyperventilatie, onrust en angst.
Bij de gemelde blootstellingen aan pre-workout supplementen, hadden gebruikers vaak meer ingenomen dan de aanbevolen hoeveelheid. Dit deden ze vooral in de hoop hun sportprestaties te verbeteren. Cafeïnepoeders of -tabletten worden eveneens gebruikt om beter te kunnen sporten, maar ook tijdens het studeren of als pepmiddel tijdens het uitgaan. Deze producten worden regelmatig als los poeder verkocht, vaak met een maatschepje erbij. Doseren middels een maatschepje geeft een hoger risico op overdosering door afmeetfouten. Ook verwisseling met andere producten zoals eiwitpoeder of zuigelingenvoeding komt voor.
Stimulerende sport- en afslankmiddelen bevatten doorgaans stoffen die de verbranding verhogen. Naast plantaardige ingrediënten (bv. cafeïne), zitten er soms synthetische en zelfs illegale stoffen in deze producten (bv. efedrine-alkaloïden, synefrine, deterenol, sibutramine en amfetamine-achtige stoffen). Verboden ingrediënten staan meestal niet op het etiket vermeld. Wanneer het NVIC op basis van de melding vermoedt dat er mogelijk illegale ingrediënten in zitten, wordt een productmonster gevraagd voor analyse door het RIVM.
Zuur-base druppels uitklapper, klik om te openen
- Sinds 2013 wordt het NVIC jaarlijks geraadpleegd over weefselschade in de mond, keel en ogen door zuur-base druppels.
- Ondanks aanpassing aan de verpakkingen van deze producten, is het aantal telefonisch gemelde blootstellingen toch weer gestegen van 2 in 2022 naar 8 in 2023.
Zuur-base druppels moeten volgens de gebruiksaanwijzing worden opgelost in een glas water en vervolgens worden opgedronken. Toediening gaat echter regelmatig verkeerd, waarbij de zuur/base-druppels worden verward met oogdruppels of onverdund worden ingenomen. Ze hebben een zeer hoge zuurgraad (circa pH 14) en kunnen bij onverdund gebruik ernstige weefselschade geven.
Na oogcontact liepen verschillende patiënten hoornvliesbeschadiging op. Inname van onverdunde druppels resulteerde in pijnklachten en soms ook ernstige beschadiging van de slijmvliezen in de mond en keel. Om dergelijke incidenten te voorkomen, hebben de fabrikanten de verpakkingen van zuur-basedruppels aangepast naar een "veiligere" variant. Toch is het aantal telefonisch gemelde blootstellingen aan zuur-basedruppels in 2023 weer gestegen; de genomen maatregelen lijken dus onvoldoende effectief te zijn.