Ketamine is van oorsprong een anestheticum in de humane en veterinaire geneeskunde. Vanwege de hallucinogene en dissociatieve eigenschappen, wordt het tevens gebruikt als recreatieve drug. De laatste jaren is het gebruik van ketamine als recreatieve drug in de algemene bevolking gestegen. Naar schatting heeft één op de veertig Nederlandse volwassenen (2,6%) ooit eens ketamine gebruikt [Nationale Drugs Monitor, 2022]. Naast verslaving, kan langdurig gebruik van ketamine leiden tot plasklachten en permanente beschadiging van de blaas (“ketamine bladder syndrome”) [Anderson et al., 2022]. In 2023 ontving het NVIC tenminste vier meldingen van patiënten met mogelijke blaasproblemen bij ketamine gebruik. Waarschijnlijk is het daadwerkelijke aantal patiënten veel hoger. Dit blijkt ook uit cijfers van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in 's-Hertogenbosch. Dit ziekenhuis is gestart met een speciale urologische polikliniek gericht op de behandeling van ketamine gebruikers met blaasproblemen. In 2023 behandelden zij al 106 patiënten, terwijl dit in 2022 nog maar 32 patiënten betrof. In 2024 stijgt het aantal nieuwe patiënten richting 180 en is een patiëntenstop ingesteld. Het betreft overwegend jonge patiënten, met een chronische blaasontsteking en invaliderende plasklachten, waarbij soms zelfs de blaas verwijderd moet worden en de patiënt verder moet leven met een urinestoma. Het NVIC werkt samen met het Jeroen Bosch Ziekenhuis om professionele hulpverleners bewust te maken van de complicaties van (langdurig) ketamine misbruik.

Per 1 januari 2023 staat lachgas op lijst II van de Opiumwet en is de verkoop voor recreatief gebruik verboden. Dit verbod heeft vermoedelijk geleid tot een afname van het aantal blootstellingen dat werd gemeld bij het NVIC. Net als voorgaande jaren, was er in 2023 bij een groot deel van de telefonisch gemelde blootstellingen sprake van problematisch lachgasgebruik. Dit omvat regelmatig gebruik van lachgas en/of het gebruik van grote hoeveelheden (50 ballonnen of meer tijdens één sessie) [Van Riel et al., 2022]. Uit recent onderzoek is gebleken dat veel patiënten met problematisch lachgasgebruik verslavingskenmerken vertonen [Back et al., 2023]. Daarnaast had ongeveer de helft van de patiënten waarover het NVIC werd geraadpleegd in 2023, last van lachgas gerelateerde neurologische klachten [van Riel et al., 2022; Nugteren-van Lonkhuyzen et al., 2023]. Neurologische klachten kunnen ontstaan bij overmatig gebruik van lachgas, als gevolg van een tekort aan functioneel vitamine B12 [Marsden et al., 2022].  

In 2023 is het aantal telefonisch gemelde blootstellingen aan 3-MMC, ook wel bekend als "Poes" of "Miauw", vrijwel verdubbeld ten opzichte van 2022 en daarmee op het hoogste niveau ooit. Dit is opvallend omdat 3-MMC in oktober 2021 op lijst II van de Opiumwet is geplaatst. Het verbod op 3-MMC lijkt vooralsnog geen invloed te hebben op de populariteit van deze drug. Naast een stijging in het aantal vergiftigingen, is ook het gebruik van 3-MMC onder het Nederlandse uitgaanspubliek sterk toegenomen. In 2023 gaf eenderde van de uitgaande jongeren en jongvolwassenen (33,7%) aan in de afgelopen 12 maanden 3-MMC te hebben gebruikt. In 2020 was dit nog 8,9%, wat wijst op een verviervoudiging van het laatste-jaar-gebruik. Uit deze gegevens blijkt dat 3-MMC in 2023 de meest gebruikte NPS was en de op twee na meest gebruikte drug (na MDMA en cannabis) onder uitgaande jongeren en jongvolwassenen [Grote Uitgaansonderzoek 2023]. Ook bij het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) van het Trimbos Instituut werden in 2023 meer dan twee keer zoveel 3-MMC samples ingeleverd als het jaar ervoor. Uit analyse bleek echter dat slechts 30% van samples aangekocht als 3-MMC daadwerkelijk deze drug bevatten [DIMS, 2024]. De meeste vergiftigingen die bij het NVIC worden gemeld, zijn niet analytisch bevestigd. Dit geldt ook voor de gemelde blootstellingen aan 3-MMC. Hierdoor is het mogelijk dat er bij (een deel van) de 3-MMC vergiftigingen in 2023, sprake was van blootstelling aan een andere stof.

De groep van designer- en niet-geregistreerde benzodiazepinen bestaat uit benzodiazepinen die in Nederland niet geregistreerd zijn als geneesmiddel, maar in sommige andere landen wel (bv. etizolam) en designer benzodiazepinen (bv. bromazolam, flubromazepam en flunitrazolam), die ontwikkeld zijn als legaal alternatief voor de als geneesmiddel geregistreerde benzodiazepinen. De meeste telefonisch gemelde blootstellingen betroffen bromazolam en pyrazolam. Deze stoffen zijn vooralsnog legaal te verkrijgen.

Net als bij therapeutische benzodiazepinen, leidt een acute vergiftiging met designer- en niet-geregistreerde benzodiazepinen tot depressie van het centraal zenuwstelsel met een bewustzijnsdaling tot gevolg. Bij de meeste patiënten is de ernst hiervan dusdanig dat observatie en behandeling in het ziekenhuis noodzakelijk zijn [Essink et al., 2022].